طبق نص صریح علمای رجال در میان فرزندان امام کاظم(ع) بعد از امام رضا(ع) کسی در شرافت و فضیلت همسنگ و همتای فاطمه معصومه(س) نمی باشد. در شان و جلالت و فضیلت او همین بس که وقتی نزد امام صادق(ع) بحث قم و شرافت آن پیش آمد، امام صادق(ع) فرمود: «الا وان قم الکوفه الغیره، الا ان الجنه ثمانیه ابواب، ثلاثه منها الی قم، نقبض فیها امراه هی من ولدی و اسمها فاطمه بنت موسی، و تدخل بشفاعتها الجنه باجمعهم».

«قم کوفه کوچک است و بهشت هشت در دارد، سه در از آنها به روی قم باز است و بانویی از فرزندان من در آن جا دفن خواهد شد که فاطمه دختر موسی نام دارد و با شفاعت وی همه شیعیان وارد بهشت می­شوند». شفاعت جمیع شیعیان مقام والایی است که به اشخاص عادی، اعطا نمی شد. چنانکه فراز پایانی زیارتنامه حضرت معصومه(س) طبق نقل امام هشتم(ع) به این حقیقت اشاره دارد: یا فاطمه اشفعی لی فی الجنه فان لک عندا... شان من الشان.
 
یکی از القاب مشهور حضرت فاطمه، دختر موسی بن جعفر(ع) «معصومه» است که این سؤال را در پی دارد که آیا این لقب، به دلیل «عصمت» آن بزرگوار است؟ در پاسخ باید گفت: آری! آن گونه که در روایت آمده، حضرت علی بن موسی الرضا(ع) فرمود: «من زار المعصومه بقم کمن زارنی». هرکس معصومه(س) را در قم زیارت کند، مثل کسی است که مرا زیارت کرده است.
 
امام رضا(ع) در این روایت، دو مطلب را بیان فرمود: اول اینکه: آن حضرت را به لقب معصومه نامید. دوم اینکه: زیارتش را همسنگ زیارت خودش، (یعنی امام معصوم) قرار داد. از آن جایی که سخنان امام(ع) از گزاف و اغراق و غلو منزه است، این سخن گهربار بر عصمت حضرت معصومه(س) دلالت دارد.

1 . قال الصادق علیه السلام:

«ان لله حرما وهو مکة وللرسول حرما وهو المدینة ولامیرالمؤمنین حرما وهو الکوفة ولنا حرما وهو قم وستدفن فیها امراة من ولدی تسمی فاطمة من زارها وجبت له الجنة (1) ؛

برای خدا حرمی است و آن مکه است و برای رسول خداصلی الله علیه وآله حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمؤمنان علیه السلام حرمی است و آن کوفه است و برای ما حرمی است و آن قم است و به زودی زنی از فرزندان من در آنجا دفن می شود که نامش «فاطمه» است; هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب خواهد شد .»

2 . مرحوم محدث قمی رحمه الله نقل کرده است که امام رضاعلیه السلام به «سعد اشتری قمی » فرمود:

«ای سعد! نزد شما قبری از ما هست . سعد گفت: قبر فاطمه دختر امام موسی بن جعفرعلیهما السلام را می فرمایید؟ فرمود: آری . هر کس او را زیارت کند و حق او را بشناسد بهشت برای اوست . (2) »

لقب «معصومه» راعلی بن موسی الرضا (ع) درضمن روایتی برای خواهر خود برگزیده است؛ آنجا که می فرماید: «من زار المعصومة بِقُم کَمَن زارنی...». لقب دیگر این بانو، «کریمه ی اهل بیت» است و این لقب، به جهت خوابی است که نسّابه ی شهیر، مرحوم آیت اللّه سید محمود مرعشی نجفی (ره) - پدر آیت اللّه العظمی مرعشی نجفی (ره) - دیده است. ایشان بسیار علاقه مند بود تا به هر طریق ممکن، محل دفن حضرت صدیقه ی طاهره (س) را بداند. به این منظور، ختم مجربی انتخاب می کند و چهل شب به آن مداومت می کند. شب چهلم درعالم رؤیا به محضر امام باقر یا امام صادق - علیهما السلام - مشرف می شود. امام (ع) به ایشان می فرمایند: «علیک بکریمة اهل البیت...؛ یعنی برتو باد چنگ زدن به دامان کریمه ی اهل بیت، فاطمه ی معصومه (س)...!»



شاید این ارجاع، رمزی الهی است که مردم به جای گشتن به دنبال محل قبر همسر امیر المؤمنین (ع)، به آستان بوسی نواده ی مکرمه اش، حضرت فاطمه ی معصومه (س) مشرف شوند. آری! تمام اینها رمزها و نشانه هایی است که از سوی اهل بیت (ع) برای شیعیان فرستاده می شود، تا خواص اهل معرفت، تیز بینانه آنها را دریافت کنند و راه را بیابند.

قدر و منزلت این بانوی گرامی به حدّی است که از سوی ائمّه (ع)، زیارتی مخصوص برای ایشان صادر شده است. از بین امامزادگان و فرزندان اهل بیت (ع) - چه بلا فصل و چه غیر بلا فصل - فقط چهار نورند که زیارتنامه ی مخصوص دارند: حضرت زینب کبری (س)، حضرت ابا الفضل العباس (ع)، حضرت علی بن الحسین (ع) و حضرت فاطمه ی معصومه (س). آیا این مطلب نیز عظمت وجود مقدسه ی کریمه ی اهل بیت را روشنتر نمی سازد؟ بی شک، وجود این روایات روشن و صریح است که مردم را به سوی عقاید به حق و محکمی پیرامون این نور پاک رهنمون ساخته است؛ عقایدی مثل ملزم دانستن خود به تشرّف به آستانه ی حضرت معصومه (س) پس از بازگشت از زیارت حضرت ثامن الحجج (ع) و....

... و چه جانسوز است رحلت بانویی که سالهای کوتاه عمر خود را در غم فراق گذراند؛ سال های کودکی را در فراق پدر و سال های جوانی را در فراق برادر. کیست چون فاطمه معصومه علیهاالسلام که ولی خدا و حجت زمان خود را با بصیرت علوی، بشناسد و مشتاق درک محضر او باشد، ولی از جور ظالمان زمان، هم نفس حرمان و مبتلای فراق برادر گردد؟! مگر سختی راه و دوری مسافت، می تواند در عزم دختر موسی بن جعفر علیه السلام، خللی ایجاد کند؟!...

اما چه می توان گفت از قساوت و کینه دشمنان اهل بیت علیهم السلام و ترسی که از اراده فرزندان فاطمه علیهاالسلام به دل دارند... .

آه این جسم نحیف، در این راه پر خطر، چه سختی ها کشید و چه غم ها بر داغ های بی شمارش افزون شد؛ چنان که تاب رسیدن به مقصد نیاورد و در نهایت رنجوری خود را به قم کشاند. پرنده جان گرامی اش به آسمان پر کشید، ولی جسم نحیف و رنجیده اش را ارزانی قم کرد تا آشیانه آل پیغمبر را آباد کند و یتیمان امت، زیر پر و بال رحمت و کرامتش مأوا گزینند...

حرمت، پناهگاهی امن است
دلت از این همه سیاهی، به تنگ آمده است. گویا تاب ماندن در این دنیا را نداری. به هر سو نظر می افکنی. عصیان می بینی و ظلمت؛ سیاه چالی شده است پر از نکبت و فتنه ها از در و دیوار، بر سر این مردم غرق در غفلت و فراموشی می بارد.

ناگهان می شنوی که: «هر گاه فتنه ها، همه شهرها را در بر گرفت، به قم پناه ببرید که همانا بلاها از این شهر، دفع شده است» (1)

چشم که باز می کنی، نگاهت به گنبد زیبای حرم می افتد و بی اختیار، اشک از دیدگانت جاری می شود. تو گویی آغوش پر مهر حضرت معصومه علیهاالسلام را حس می کنی که تو را زیر پر و بال خویش گرفته، بر زخم های سینه خسته ات مرهم می نهد. نگاهی به آسمان زیبای حرم می کنی و آهسته می گویی: «الحمد لله رب العالمین».

پی نوشت :
1. ر.ک بحارالانوار ، ج 57 ، ص 214 . 

اول ذی القعده 173ه. ق؛ ولادت حضرت معصومه
تاریخ، به گمنامی او کمتر سراغ دارد. محذرّه ای که اگر چه دارای بارگاه با شکوه و باجلالی است، امّا قدرش برای بسیار از محبان اهل بیت (ع) نا شناخته است. بسیاری از ما آگاهی بسیار اندکی از وجود مقدسش داریم. که شاید سالگشت ولادت مبارکش، فرصت مغتنمی برای افزایش آگاهی ما نسبت به حضرتش و به تبع آن کسب معرفت بیشتر، به وجود خجسته اش باشد.


معصومه، فاطمه ای دیگر
بنا به نظر مشهور، در اول ذیقعده ی سال 173ه. ق، مدینه ی طیبه، تولّدش را جشن گرفت. در آغوش پر مهر امامت و ولایت؛ در آغوش امام موسی الکاظم (ع). مادر گرامی اش نجمه (تُکْتَم)، مادر امام رضا (ع) می باشد. شاید علّت علاقه ی وصف ناشدنی این خواهر و برادر نسبت به هم، به خاطر این اتفاق خجسته ی نَسَبی باشد.نجمه خاتون، اهل مغرب بود. مغرب در اصطلاح جغرافیای آن روز به سه معنی اطلاق می شد: شمال آفریقا، مراکش و اروپا.

نامش را فاطمه گذاردند که بعدها با تولّد دختران دیگر موسی بن جعفر (ع) که بر آن ها نام فاطمه نهاده شد، به فاطمه ی کبری معروف شد. لقبش معصومه است و قدر و جلالش به گونه ای است که علما و بزرگان دین از او به کرامت و نجابت فراوان یاد می کنند.شیخ عبّاس قمی (ره) در مورد ایشان می فرماید:«...اما دختران موسی بن جعفر (ع)؛ به حسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده ی جلیله ی معظمه، فاطمه ی کبری، معروف به حضرت معصومه (س) است که در قم مدفون است...».